Amerikan Kanser Topluluğu’nun (American Cancer Society) verilerine baktığımız zaman ikinci en yaygın kanser türü olan akciğer kanserinden 2021 yılında sadece Amerika’da yaklaşık 235 bin 765 kişi akciğer kanserine yakalanmış ve maalesef teşhisi konan kişilerin %50’den fazlası (131 bin 880 kişi) hayatını kaybetmiş. Tüm dünya genelindeki verilere baktığımız zaman ise Dünya Sağlık Örgütü’nün açıklamasına göre sadece 2020 yılında 2.2 milyon kişiye akciğer kanseri teşhis konulmuş ve 1.8 milyon insan hayatını kaybetmiş. Artan sigara kullanımı, artan hava durumu ve atmosferde azalan oksijen miktarından dolayı her yıl akciğer kanseri vakaları bir önceki yıla göre artıyor. Sizce erken teşhisi oldukça zor olan bu hastalık için yapay zekâ bize yardımcı olabilir mi?
Bir kişinin akciğerinde tespit edilen tümörün görüntüsü
Hayat Kurtaran Erken Teşhis
Zararın neresinden dönülse kârdır atasösümüzden de anladığımız üzere kötü bir haberi erkenden öğrendiğimiz zaman çok iyi bir sonuç verebilir. Birçok kanser türünde erken teşhis, hastalığı yenme oranını önemli miktarda artırıyor. Bilim insanları neredeyse yüzyıllardır kanser için bir çözüm yolu bulmaya çalışıyor. Her ne kadar belli bir aşamaya gelinmiş olsa da tam anlamıyla çözümünü bulduğumuzu söyleyemiyoruz. Öte yandan bazı araştırmacılar çözümü bulmaktansa hastalığı yenme başarısını artırabilmek için erken teşhis üzerine çalışıyor. Bu alanda meme kanseri gibi birçok kanser türünde başarıya ulaşıldığını söyleyebiliriz.
Avrupa Solunum Derneği Uluslararası Kongresi'nde sunulan yeni araştırmaya göre, bilim insanları, BT olarak bilinen bilgisayarlı tomografi (x-ışını kullanılarak vücudun incelenen bölgesinin kesitsel görüntüsünü oluşturmaya yönelik radyolojik teşhis yöntemidir) taramalarında akciğer kanserinin temel belirtilerini tanımlayabilen bir yapay zekâ algoritması geliştirdi. Özellikle akciğer kanseri başta olmak üzere tüm kanser türlerinde, teşhis konulduktan sonra hastalık daha az ilerleyici bir biçime geliyor ve tedavi edilebilme oranı bir hayli artıyor.
BT Taramalarını Gözden Geçirmek Radyologların Çok Uzun Zamanını Alıyor
Akciğer kanseri, hastalıktan kaynaklanan ölümlerin en yaygın nedenlerinden biri olma unvanını taşıyor. Bunun en temel sebeplerinden birisini akciğer kanserinin sıklıkla geç bir aşamada teşhis edilmesi olarak düşünebiliriz. Bu durum ne yazık ki tedavinin işe yarama olasılığının en düşük olduğu döneme denk geliyor ve tedaviye dair umudu azaltıyor.
Bu üzücü durumdan dolayı sağlık sektöründeki araştırmacılar ile yapay zekâ geliştiricileri birlikte çalışarak prosedürü hızlandırmayı ve potansiyel olarak hastaları daha erken, daha tedavi edilebilir bir aşamada teşhis etmeyi amaçlayan bir yapay zekâya umut bağladı.
Kanser teşhisinde yapay zekânın aşamalarını anlatan bir görsel
Günümüzdeki Sistemlerden Farkı
Günümüzdeki bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları, akciğer tümörlerinin özelliklerini ortaya çıkarabiliyor ve BT sonrası biyopsi veya cerrahi, tümörün kötü huylu olup olmadığını doğrulayabiliyor. Ancak her taramada, akciğer tümörlerinin çok detaylı ve BT’nin tespit edemeyeceği kadar küçüklükte olabilen önemli belirtileri analiz edebilmek için yaklaşık 300 görüntü taramak zorunda olan uzman bir radyolog çalışıyor. Günde milyonlarca BT taraması yapıldığını düşünürsek bu incelemeleri yapmak düşündüğümüzden çok daha fazla zaman alıyor olabilir.
Yüksek riskli akciğer kanseri adaylarını taramak için BT taramalarını kullanan denemeler birçok hastanın hayatını kurtaracak düzeyde umut verici olsa da, bu süreç hangi kanser adaylarının daha fazla teste ihtiyaç duyduğuna karar vermek için bir radyoloğun oturup her bir görüntüyü gözden geçirmesinin zorluğu nedeniyle yavaşlıyor.
Bu analiz sürecini hızlandırmak için teşhislerde yapay zekâ yardımını içeren yeni algoritma, Fransa'nın Ulusal Dijital Bilim ve Teknoloji Araştırma Enstitüsü olan Université Côte d'Azur'un Inrea'sındaki Epione proje ekibinden Araştırmacı Benoît Audelan tarafından geliştirildi. Audelan, tıbbi görüntülemeyi vurgulayan AI odaklı bir yazılım şirketi olan Therpixel'e ek olarak, Nice Üniversite Hastanesi’ndeki araştırmacılar ile iş birliği yaparak geliştirdiği bu proje sayesinde birçok kişinin hayatını kurtarabileceğini düşünüyor.
Yapay Zekâ Algoritması Tümörleri Tespit Etmede %97 Etkili
Algoritma, tümörlerin tespiti konusunda uzmanlaşmış radyologların 888 hastasından alınan BT taramaları ile eğitildi. Araştırmacılar daha sonra yapay zekâyı, son iki yıl içerisinde çekilen BT taramalarını kullanarak 1.179 hastadan oluşan başka bir grup üzerinde test etti. Aynı zamanda bu grup, deneme sırasındaki son taramanın ardından biyopsi yoluyla akciğer kanseri teşhisi konan 177 hastayı da içeriyor. Testlerin sonunda program, BT taraması ile tanımlanan 177'nin 172'sinde kötü huylu tümörleri tespit etmeyi başardı ve başarılı bir şekilde tespit etme konusunda %97'lik bir etkinlik oranı oluşturdu. 5 adet tümörü kaçırmak sağlık alanında hâlâ büyük bir sorun olmasına rağmen araştırmacılar, sistemin başlangıç için çok iyi bir doğruluk oranı elde ettiğini belirtiyor.
Geliştirilen yapay zekâ teşhis sistemi, yapay zekâ teknolojisinin tıp alanında etkisini gösterebilmesi için önemli bir gelişme olabilir. En önemlisi de bu sistem, kanser tarama sürecini daha hızlı gerçekleştirerek insanların hayatını kurtarabilir. Her yıl milyonlarca insanın akciğer kanserinden öldüğünü içeriğimizde belirtmiştik. Yakın gelecekte benzer sistemlerin artmasıyla kanser hastalığı milyonların değil de sadece birkaç kişinin hayatını kaybettiği bir hastalık hâline gelebilir. Belki de ameliyatlar robot kolların kullanıldığı bu dönemde sağlık alanında etkinliği artıran yapay zekâlar ile insanların ortalama olarak 75 yıl değil de 100 yıl yaşamaları sağlanabilir.
Kaynak: Pharmaphorum, Interesting Engineering